با سلام و احترام خدمت شما خانم قفقازی عزیز و گرامی؛ خیلی خوشحالیم از مصاحبت با شما و سپاسگزاریم که وقت گرانقدرتون رو در اختیار ما میگذارید.

برای شروع مصاحبه، لطفاً یک بیوگرافی مختصر از خودتون بفرمایید.

در همه حالت، همه جا نام دوست

آنکه به هر ذره، نشانی از اوست

نام خداوندِ گُل و عشق و جام

صاحب اسماءِ لطیف و سلام

عرض سلام و ادب خدمت شما.

حمیده قفقازی هستم، متولد پانزدهم مرداد سال 1364، آموزگار، مترجم، ویراستار و مؤلف کتاب کمک آموزشی فارسی پنجم ابتدایی.

وقتی از کودکان می‌پرسند در آینده می‌خواهید چه شغلی داشته باشید، برایتان چند شغل را نام می‌برند که معلمی هم یکی از آن‌هاست. من هم از کودکی، تدریس و معلمی را بسیار دوست داشتم و در بازی‌های کودکی، همیشه و همیشه، نقش معلم را بازی می‌کردم و آرزو داشتم روزی به شغل مورد علاقه‌ام برسم، تا اینکه 13 سال پیش، با لطف خداوند، این سعادت نصیبم شد که در کسوت معلمی به فرزندان سرزمینم خدمت کنم.

معلمی، شغل انبیاست. این شغل، حقیقتاً شغلی انسان‌ساز است و تنها به تعلیم خلاصه نمی‌شود، بلکه باید تمام جوانب شخصی و روحی دانش‌آموزان را در نظر گرفت و به رشد و پرورش آنها پرداخت. انگیزه‌ی اصلی من هم برای ورود به این شغل، عشق و علاقه شخصی‌ام به معلمی و خدمت و تلاش برای برداشتن قدمی مؤثر در شکل‌دهی آینده، عاقبت‌بخیری و تعلیم و تربیت صحیح کودکان سرزمینم بوده است. 

معلمی شغل من نیست، عشق من است؛ عشقی که روح و روان مرا اغنا می‌کند و در پناهش از هر دغدغه‌ای رها می‌شوم. معلمی، تنها شغلی است که، در آن، کارمند، عاشقانه ارباب رجوعش را دوست دارد و از اینکه بتواند کاری برایش انجام دهد، غرق لذت می‌شود. آخر هفته‌ها و در تعطیلات دلتنگش می‌شود؛ اگر دانش آموزش در خانه غصه‌ای داشته باشد، پا به پای او، غصه می‌خورد و به هر دری می‌زند تا بتواند در حل مشکل او حامی‌اش باشد.

اگر شما یک معلم باشید، به‌واسطه ی همین شغل، یکی از بزرگ‌ترین موهبت‌های الهی نصیبتان شده است. شما این شانس را دارید که ساعت کاری‌تان را، با فرشته‌هایی پاک، بگذرانید که برای جلب توجه و دریافت محبت شما، ازهیچ کاری، فروگذار نمی‌کنند و آن‌ها هم عاشقانه دوستتان دارند.

 

1- از نگاه شما یک معلم موفق چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟

تعلیم و تربیت، دو بال ترقی و پیشرفت است و بدون نظام شایسته‌ی آموزشی - تربیتی نمی‌توان به جایگاهی از رشد و شکوفایی رسید. آموزش اساسی – زیربنایی، نیازمند معلمی است که رمز و راز تعلیم و تربیت را بداند و در درجه‌ی اول، خودش به صفات ارزشمند اخلاقی مزین باشد تا بتواند الگوی مناسبی برای بچه‌ها باشد. همان‌طور که می‌دانید تعلیم و تربیت امری بسیار پیچیده و حساس و درعین‌حال بسیار ظریف است و نیاز به دانش، آگاهی، تخصص و مهارت‌های خاصی دارد.

به‌نظر من، معلم موفق معلمی است که همواره در حال یادگیری است و پیوسته تلاش می‌کند تا بر محتوا و موضوعی که می‌خواهد تدریس کند، تسلط کامل داشته باشد؛ از روش‌ تدریس‌ های متنوع و خلاق در تدریسش استفاده می‌کند؛ کلاسی پویا و دانش آموز محور دارد؛ در بدو ورود به کلاس، شرایط جسمی و روحی دانش‌آموزان را می‌سنجد، سپس تدریس را آغاز می‌کند؛ یک معلم موفق، با مشکلات دانش آموزانش بیگانه نیست و با برقراری ارتباط مؤثر به آن‌ها آرامش و اعتماد به‌نفس می‌بخشد؛ او رازدار دانش آموزانش است و فضایی بانشاط و آرام را در کلاسش برقرار می کند؛ یک معلم موفق برای دستیابی به اهداف آموزشی موردنظر از روز قبل برای تدریس، برنامه‌ریزی و طرح درس جامع دارد؛ هنگام تدریس، قاطع و جدی و درعین‌حال، مادری دلسوز برای دانش آموزانش است؛‌ هرگز دانش آموزان را با هم مقایسه نمی‌کند و به تفاوت‌های فردی آنها توجه دارد؛ یک معلم موفق، در مواجهه با اشتباهات دانش آموزان، صبور است و عجولانه تصمیم اشتباه نمی‌گیرد.

 

 

2- ویژگی های یک معلم قوی را نام ببرید ؟

بنظرم یک معلم قوی، مستثنی از معلم موفق نیست. البته گاهی ممکن است در میان همکاران، به معلمانی برخورد کنیم  که از نظر سواد علمی و تجارب آموزشی در سطح بسیار بالایی قرار داشته باشند ولی نتوانند ارتباط مؤثری با دانش آموزان خود برقرار کنند و یا در کلاسداری، موفق عمل نکنند.

بنابراین، می‌توانم بگویم معلم قوی، معلمی است که علاوه‌ بر سواد علمی و تجارب آموزشی، در تعامل و برقراری ارتباط با دانش آموزان هم، قوی عمل کند و به زبانی ساده، در دنیای کودکانه‌ی بچه‌ها زندگی کند.

 

3- معلمین چطور می توانند با دانش آموزان رابطه ی بهتری برقرار کنند؟

بنطر من یک معلم خوب، باید با دانش آموزانش از راه قلبش ارتباط برقرار کند نه از راه مغزش. در درجه ی اول، دانش آموزانش را به چشم فرزند خود ببیند نه صرفاً فقط یک دانش آموز. بنظر من، یک معلم زمانی می تواند با دانش آموزانش، ارتباط مؤثری داشته باشد، که اول از همه، خودش از آرامش درونی برخوردار باشد و روش تعامل و برقراری ارتباط با درون خودش را بلد باشد تا بتواند با دیگران و بخصوص با بچه ها، ارتباط خوبی برقرار کند.

طبق دیدگاه ویلیام گلسر، بیاییم، ما در جایگاه معلم، باید با ترک هفت عادت مخرب در کلاس‌مان از کنترل بیرونی اجتناب کنیم؛ یعنی به به انتقاد، سرزنش، شکایت، مقایسه، تهدید، تنبیه و باج دادن روی نیاوریم. چون نکته‌ی اصلی و مهم این است که ما می‌خواهیم با دانش آموزان که مهمترین عضو مدرسه هستند، ارتباط محکمی برقرار کنیم. 

 

 

4- نظرتان در مورد اهمیت پرورش چیست؟

ویلیام گلسر معتقد است که نباید مثل موعظه گرها، کودکان را مدام نصیحت و برایشان سخنرانی کنیم که خوب و بد چیست. هر چقدر شما در جایگاه معلم، رابطه ی بهتری با دانش آموز داشته باشید، آنها کمتر، کاری را مخالف نظر شما، انجام خواهند داد. من معتقدم که ما بعنوان معلم، باید محیطی را در مدرسه فراهم کنیم که فراتر از آموزش، به پرورش دانش آموزان بپردازیم؛ محیطی که موجب پرورش و شکوفایی اندیشه ی دانش آموزان شود. ما اگر خواستار تحول اساسی در نظام آموزش و پرورش کشورمان هستیم، می بایست به فکر دگرگونی عواملی باشیم که در پرورش روان کودکانمان مؤثر است. این امر نیز مستلزم تجدیدبنای اندیشه‌ها و باورهای معلمان است.

مدرسه باید نمونه ی کوچکی از زندگی واقعی دانش آموزان باشد؛ مشکلات و مسائل زندگی، باید بصورت فعالیت های مختلف در کلاس مطرح شود و توسط خود بچه ها و البته با راهنمایی های معلم، حل شود.

 اگر ما بعنوان معلم، به بچه ها، اندیشیدن در مدرسه را آموزش ندهیم، کجا باید آنرا فرا بگیرند؟

دانش آموز ما، تفکر نقاد، شیوه ی اندیشیدن و چگونه زیستن در جامعه را باید در مدرسه فرا بگیرد تا به معنای حقیقی، پرورش یابد.

 

 

5- به نظر شما معلمی در آینده چه فرقی می کند ؟

این سوال شما، اغلب یکی از دغدغه های ذهن من هم است. می دانیم که آموزش باید بر مبنای نیاز زمان باشد و آنچه که مسلم است در آینده، استفاده از تکنولوژی در مدارس، بسیار توسعه خواهد یافت و ساختار و فضای آموزشی، تغییر زیادی خواهد کرد. کتاب ها، دیجیتال خواهد شد، آموزش ها، آنلاین خواهد بود و ممکن است نحوه ی کار آموزش و ارزشیابی هم دستخوش تغییراتی شود. اما آنچه که برایم مسلم است این است که معلم، همیشه، معلم خواهد ماند. ممکن است در آینده، بخاطر شرایط پیش آمده، افراد کمتری، متقاضی معلمی باشند، اما همچنان افرادی عاشق و متقاضی این شغل خواهند بود و جامعه نیز، همواره نیازمند وجود معلم خواهد بود.

 

6- فناوری اطلاعات چه کمکی به آموزش کرده و آیا توانسته دانش آموزان را به مدرسه علاقه مند کند ؟

در سال های اخیر، فناوری اطلاعات، تغییرات زیادی در تمامی حوزه ها، از جمله در آموزش ایجاد کرده است و البته این نگرانی را هم بوجود آورده است که نیاز به نیروی انسانی در آینده کم شود. با تغییر فناوری، بخش های زیادی از کارهایی که امروز توسط معلمان، آموزش داده می شود ، توسط تجهیزات فناوری، انجام خواهد شد و این امر برای بچه های نسل جدید، بسیار هیجان انگیز و خوشایند خواهد بود.  آموزش الکترونیکی این امکان را فراهم می کند که فراگیران برای یادگیر، نیازی به حضور در کلاس درس را نداشته باشد و یا ساعت حضور در کلاس درس، برایشان بسیار کاهش می یابد که این امر نیزبرای دانش‌آموزان، از جذابیت بسیاری برخوردار خواهد بود.

بنظرم آینده ی آموزش و پرورش جهان را می توان در سیستم آموزش و پرورش امروز فنلاند دید. فضای آموزشی مجهز به وایت بردهای interactive یا تعاملی، لپ تاپ های شخصی و میکروسکوپ های الکترونیکی و ... خواهد بود. صحبت از این فناوری و حتی تصور آن، کودکان را به وجد می‌آورد، حال تصور کنید تجربه‌ی حقیقی تحصیل در چنین سیستم آموزشی‌، تا چه‌حد هیجان‌انگیز خواهد بود. دانش‌آموزان، بیش از پیش، به یادگیری دروس علاقه‌مند خواهند شد. به‌واقع، برقراری ارتباط در این روش نوین، نسبت به سایر روش‌های سنتی، بهتر و راحت‌تر خواهد بود؛ چراکه درحال‌حاضر نیز، زمانی که درسی را از طریق سیستم هوشمند، در قالب فیلم، بازی یا پاورپوینت تدریس می‌کنیم، اشتیاق دانش آموزان را برای یادگیری دوچندان می‌یابیم.

 

 

7- مدرسه شما چقدر از شبکه های اجتماعی برای اطلاع رسانی و بهبود کیفیت خودش استفاده می کند؟

در مدرسه‌ی ما نیز، مثل بسیاری از فضاهای آموزشی امروز، از تکنولوژی و شبکه‌های اجتماعی درجهت اطلاع‌رسانی به خانواده‌ها و بهبود کیفیت آموزش بهره گرفته می‌شود و البته معتقدم که هنوز راهی طولانی برای استفاده از تمامی پتانسیل‌های شبکه‌های اجتماعی در پیش داریم. وجود کانال‌های اطلاع‌رسانی مدرسه بسیار کارآمد و تسهیل‌گر امر آموزش است؛ شبکه‌های اجتماعی این امکان را فراهم آورده‌اند تا از طریق فایل‌های صوتی و تصویری، خانواده‌ها را در جریان کامل فعالیت‌های آموزشی و پرورشی مدرسه قرار دهیم.

 

8- برای آموزش و پرورش چه آرزویی دارید؟

برای آموزش و پرورش کشورم، عدالت و تساوی آرزو میکنم.

عدالت در برخورداری همه فرزندان سرزمینم از شرایط استاندارد آموزش در مدارس و کلاس های درس.

عدالت در شرایط کاری و معیشتی تمام همکارانم و یکپارچه شدن تمام آموزگاران در جای جای کشور، اعم از نیروهای رسمی، آزاد، حق التدریسی و ...

و عدالت در برسرکاربودن مدیران لایق و توانمند در حوزه‌ی آموزش‌و‌ پرورش

 

 

8- بنظر شما وجود معلم خصوصی برای دانش آموز، یک فرصت یا یک معضل تلقی می شود؟

با دقت در تفاوت های فردی دانش آموزان،در می یابیم که سبک یادگیری آن ها با هم متفاوت است. برخی دانش آموزان، با یک بار آموزش، مطلبی را فرا می گیرند در حالی که برخی دیگر، نیازمند، تکرار دو یا چند باره ی آن مطلب هستند.

گاهی شرایط کلاس و تعداد دانش‌آموزان موجب می‌شود معلم نتواند جوابگوی نیاز تک ‌تک دانش‌آموزان بر اساس سبک یادگیری خاص آن دانش‌آموز باشد و اینجاست که حضور معلم خصوصی و تدریس خصوصی برای بعضی از دانش‌آموزان، یک فرصت تلقی شده و تسهیل‌گر آموزش آن‌ها می‌باشد، نه یک معضل! البته دانش‌آموزان نباید وابسته به حضور معلم خصوصی در منزل باشند؛ این وابستگی باعث می‌شود در کلاس درس، تمرکز و یا تلاش کافی برای یادگیری نداشته باشند.

درمجموع،‌ با توجه به تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان، لازم است برای آن دسته از دانش آموزانی که نیازمند صرف انرژی بیشتری هستند، درصورت امکان، به‌جهت هم‌سطح‌شدن با استانداردهای آموزشی کلاس، توسط معلم خصوصی، به‌طور فردی، تدریس و تکرار و تمرین مجزا صورت گیرد.

 

9- بنظر شما دانشگاه های تربیت معلم تا چه حد می تواند برای آموزش معلم تاثیرگذار باشد؟

ورود به حوزه ی آموزش و معلم شدن شاید کار سختی نباشد ولی ماندگاری در این شغل، دشوار است. رمز ماندگاری در هر شغلی، علاوه بر کسب مهارت های لازم و اطلاعات  کافی در آن حوزه، این است که عشق و علاقه ی به آن شغل را، چاشنی تجربیات و دانسته هایمان کنیم.

دانشگاه تربیت معلم این شرایط را برای فراگیران مهیا می کند تا آنچه را که لازمه‌ی معلمی است، از جنبه‌ی آکادمیک، آموزش ببینند، ولی این اصلاً به آن معنا نیست که فارغ التحصیلان دانشگاه تربیت معلم،، دیگر نیازی به یادگیری ندارند. همان‌طور که در ابتدای عرایضم اشاره کردم، معلم موفق کسی است که دائماً در حال یادگیری باشد و هیچ‌گاه فکر نکند به مرحله‌ای رسیده است که دیگر نیازی به یادگیری مطالب جدید ندارد؛ خواه دانش‌آموخته‌ی دانشگاه تربیت معلم، باشد، یا دانشگاه‌های دیگر.

 

10- چه ارتباطی بین روش تدریس شما و سبک یادگیری دانش آموز وجود دارد؟

روش تدریس من عمدتاً بر مبنای قصه‌گویی، شعرسرایی و ایجاد فضایی عینی برای مطالبی است که تدریس می‌کنم. مخاطب من کودکانی هستند که حتی جذاب‌ترین دارایی‌های‌شان (اسباب‌بازی‌های‌شان) پس از مدتی کوتاه برایشان تکراری می‌شود، بنابراین،‌ روش تدریس ما باید به‌گونه‌ای جذاب باشد که بتوانیم آن‌ها را برای ساعت‌ها، جذب کلاس و درس نگاه داریم.

من همواره سعی می‌کنم در تدریس‌ از بچه ها کمک بگیرم، کلاسم معلم‌محور نباشد، متکلم وحده نباشم و بیشتر نقش هدایتگر و راهنما را داشته باشم و سعی کنم در قالب فعالیت‌های گروهی، مطالب را به گونه‌ای به دانش‌آموزان آموزش دهم تا آن‌ها به اکتشاف دست یابند، خودشان به روش حل مسأله برسند و من فقط ناظر و هادی باشم. می‌کوشم محیط کلاسم محیطی پویا و شاداب باشد، تا بچه‌ها از محتوای درس و مطلبی که آموزش می‌بینند، لذت ببرند. هرگز به یاد ندارم در کلاس، بچه‌ها را تهدید کرده باشم، چون تهدید کردن، به این معناست که مطلبی که تدریس می‌کنم، برای دانش آموزم جذاب نیست و نگرانم که مبادا کنترل کلاسم را از دست بدهم.

با این شیوه‌ی تدریس، تا به‌حال، خدا را شکر هرگز در کلاسم، مشکل انضباطی نداشته‌ام و روابط خوب بین فردی مانع پیشامد چنین مشکلاتی در کلاسم شده است و همه‌چیز خوب پیش رفته است.

 

11- ضرورت آموزش تدریس برای معلمان تازه کار  چیست؟

من اگر در وزارت آموزش و پرورش کشور مسئولیتی داشتم، یکی از مواردی که به جد به آن می‌پرداختم، آموزش پیوسته و مداوم معلمان تازه‌کار بود. همکاران تازه‌کار ما می‌بایست پیوسته آموزش ببینند و شیوه‌های تعامل با کودکان، شیوه‌ی صحیح کلاس‌داری و شیوه‌های نوین تدریس را بشناسند؛ معتقدم به تعداد دانش آموزان، روش  تدریس برای یک ارائه‌ی یک مطلب وجود دارد و معلمی توانمند است که با توجه به شرایط کلاس و دانش آموزانش، بهترین روش  تدریس را انتخاب کرده و ارائه دهد. بنابراین، برای یک معلم تازه‌کار، لازم و ضروری است که به‌طور مداوم آموزش ببیند، خواه این آموزش از طریق مطالعه‌ی یک کتاب مرتبط و مفید صورت بگیرد، یا با شرکت در دوره‌های ضمن خدمت و کارگاه‌های روش تدریس. یک معلم تازه کار باید این نکته را به خاطر بسپارد مرتباً خودش و شیوه های تدریسش را به روز کند و هرگز از یادگیری غفلت نورزد.

 

 

با تشکر از شما همراهی و همکاری شما بزرگوار. برای شما معلم خلاق و فرهیخته، آرزوی سلامتی و موفقیت روزافزون داریم.

 

 

 

روش تدریس جدید یا سنتی؛ انتخاب شما کدام است؟

برای خواندن این مقاله کاربردی و جذاب، اینجا کلیک کنید.

 

 

مدیران، موسسان، معلمان، اساتید، فعالان آموزشی و فرهیختگان گرامی، در صورت تمایل به انجام مصاحبه با خبرگزاری مدارس آینده (IFS)، فرم دعوت به مصاحبه را پر کنید.

برای دریافت فرم دعوت مصاحبه، اینجا کلیک کنید.